فک پایین صورت با مفصل به استخوان های کناری متصل شده است، اما این مفاصل کمی شل هستند و در نتیجه اگر فشار یا ضربه ای شدید به آنها وارد شود، در می روند. در برخی افراد هم وضعیت نامناسب اجزای ناحیه اتصال فک پایین به جمجمه، فرد را مستعد دررفتگی می کند.

علت دررفتگی فک چیست؟

دررفتگی فک به علل گوناگونی رخ می دهد که مهم ترین آنها تغییر آناتومی این ناحیه است. از شایع ترین علل تغییر آناتومی این ناحیه می توان به این موارد اشاره کرد: شل شدن لیگامان ها، تحلیل بخشی از استخوان فک یا خروج جزیی از مفصل به سمت جلوتر و بازنگشتن به حالت اولیه.

آیا وضعیت سایر اعضای بدن هم می تواند باعث دررفتگی فک شود؟

بله، مثلا برخی بیماری های عصبی یا برخی داروهای تاثیرگذار بر سیستم عصبی مرکزی می توانند حالت ارتجاعی عضلات ناحیه مفصل فک را کاهش دهند. البته برخی بیماری های مربوط به اختلال سنتز پروتئین مسبب شل شدگی لیگامان ها هم می توانند فک را از حالت اولیه خارج کنند.  سکته مغزی  هم ممکن است باعث بروز این مشکل شود، اما علتی کاملا ناشایع است.

آیا شدت دررفتگی فک در همه بیماران یکسان است؟

نه، هنگام دررفتگی حاد، بخش کوچکی از غضروف خارج می شود و در ناحیه جلوتر گیر می کند و دهان بازمی ماند. برای درمان این مشکل، با روشی فک را سر جای خود برمی گردانیم. اما افرادی که فکشان به طور مزمن هر از گاهی در می رود، معمولا درمی یابند که چطور خودشان می توانند به محض دررفتگی آن را جا بیندازند.

امکان دارد هنگام خمیازه کشیدن، خندیدن یا حین یک جلسه درمانی طولانی مدت دندان پزشکی، دچار دررفتگی فک شویم؟

در ناحیه فک واکنشی وجود دارد که وقتی عضلات از حدی بیشتر کشیده شوند، حرکت آن را متوقف و از دررفتن فک جلوگیری می کنند. گاهی پس از کارهای درمانی دندان پزشکی که فرد باید دهان خود را به مدت طولانی باز نگه دارد، فرد بعد از اتمام کار حس می کند نمی تواند دهان خود را بیشتر از حدی باز کند. این مشکل در رفتگی فک نیست بلکه بافتی همبند که در ناحیه فک و کف جمجمه قرار دارد، از جای خود در رفته است که یا خودبه خود به حالت اول بازمی گردد یا دندان پزشک با روش هایی می تواند آن را اصلاح کند.

اگر فک در رفتگی حاد داشته باشد، باید به جراح فک مراجعه کرد تا فک را جا بیندازد و ببندد تا حرکتی نداشته باشد. ولی اگر دررفتگی از نوع مزمن است، بهتر است بلافاصله جراحی انجام نشود، زیرا اول باید بررسی شود که آیا فرد خودش می تواند فک را جا بیندازند یا نه و اگر موفق نبود، با روش هایی پزشکی، مشکل آناتومیک یا زمینه ای برطرف می شود، یعنی درمان بستگی به علت دررفتگی و تشخیص دارد.

با چه روشی می توان تشخیص داد فرد به جراحی فک نیاز دارد یا نه؟

اگر فرد یکی دو بار خفیف دچار این مشکل شود و متخصص جراح بتواند با روشی سرپایی فک را جا بیندازد، درمانی جدی لازم نیست، اما اگر فردی به طور مزمن دچار دررفتگی می شود، باید با روش های تشخیصی مانند سی تی اسکن و ام آر آی وضعیت فک را دقیق تر بررسی و برای تغییرهای موثر برنامه ریزی کنیم.

آیا تمام جراحان می توانند این جراحی را انجام دهند؟

درمان این مشکل تبحر لازم دارد و بیمار حتما باید به جراح فکی که آناتومی و وضعیت این ناحیه مفصلی را خوب می شناسد، مراجعه کند.

این روزها شاهدیم بسیاری از افراد برای زیباترشدن، اقدام به جراحی فک می کنند. در این باره چه نظری دارید؟

جراحی زیبایی فک برای افرادی که چانه بلند یا خیلی متمایل به جلو یا فک های برجسته ای دارند یا در برخی افراد که فک بالایشان خیلی بزرگ و فک پایینشان کوچک است یا برعکس، انجام می شود.

مهم ترین معیار جراح برای انجام جراحی فک، توازن وضعیت دندانی دو فک بالا و پایین بیمار است. تمام این مشکلات در عکس های دندان و معاینه های بالینی مشخص است و در صورت لزوم، جراح می تواند با توجه به وضعیت فک بالا یا پایین با عقب یا جلو بردن فک ها، توازن لازم را در ردیف های دندانی ایجاد کند، اما افرادی که چنین مشکلاتی ندارند، نباید فقط به دلیل اینکه می خواهند بیشتر جلب توجه کنند، اصرار به انجام این جراحی داشته باشند.

آیا بیماری که تحت جراحی فک قرار گرفته، می تواند بعد از جراحی راحت غذا بخورد؟

بیمارانی که جراحی فک داشته اند، مدتی فقط باید مایعات و انواع سوپ های صاف و نرم شده بخورند. پس از چند روز غذاهای نرم مانند پلو، تخم مرغ و دیگر موادغذایی ای که چندان نیاز به جویدن ندارند در اختیار بیمار قرار می گیرد و در مرحله بعد، مواد غذایی گوشتی له شده می تواند بخورد. در نهایت طی دو ماه بیمار می تواند مانند یک فرد عادی، غذا بخورد.

======================================

منابع:

هفته نامه سلامت - دکتر سیدمهدی جعفری، متخصص جراحی فک و صورت، استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

هفته نامه سلامت - دکتر صدراله معتمد، متخصص جراحی پلاستیک ، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی